16 listopada 2010 r. sutartinės czyli litewskie pieśni polifoniczne zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
UNESCO doceniło nie tylko pieśni litewskie. Starówka wileńska, Mierzeja Kurońska, pierwsza stolica Litwy Kernavė – to tylko niektóre obiekty dziedzictwa materialnego, słusznie docenione za swoje niepowtarzalne walory.
Nie tylko archeologia czy historia kraju oraz narodu litewskiego zasługuje na uznanie oraz bliskie spotkanie pierwszego stopnia 🙂
Niezwykle ciekawa jest również historia … języka litewskiego, który zachował wiele elementów archaicznych, występujących tylko w prajęzyku indoeuropejskim.
Fascynuje mnie to od lat, gdyż z zamiłowania i wykształcenia jestem filologiem języka litewskiego.
W latach 90. studiowałam na Uniwersytecie Wileńskim. Zigmas Zinkevičius –wybitny lituanista i językoznawca, długoletni profesor tegoż uniwersytetu, autor kapitalnego dzieła o języku litewskim, zaszczepił we mnie miłość i szacunek do mojego narodu, jego historii i języka.
Prof. Zinkevičius utrzymuje, że 4–6 tysięcy lat temu plemiona bałtyckie mieszkały na ogromnym obszarze – od Morza Bałtyckiego na zachodzie po rzeki Dniepr i Oka na wschodzie.
Terytoria dzisiejszej Łotwy i Litwy zajmują tylko część ziem zamieszkiwanych niegdyś przez plemiona bałtyckie. Najwięcej cech prajęzyka indoeuropejskiego zachowało się w nieistniejącym już języku pruskim. Język litewski zachował więcej tych cech niż język łotewski.
Litwini, tak samo zresztą jak Słowianie w czasach pogańskich, nie mieli własnego pisma. Były jednak początki pisma pogańskiego: pewien sposób zapisywania dat w kalendarzu.
Czy to przekształciłoby się w pismo, nigdy się już nie dowiemy, gdyż przerwała to inwazja chrześcijaństwa. Chrześcijanie jako część swojej cywilizacji przynieśli pismo.
Litwini od zachodnich chrześcijan przejęli pismo łacińskie, Słowianom chrześcijanie ze wschodu „podarowali” cyrylicę.
Dokumenty w Wielkim Księstwie Litewskim sporządzano w języku staro-cerkiewnosłowiańskim. Odkąd zaczęto używać go na dworach książąt Rusi i Litwy, z języka cerkiewnego stał się on językiem urzędowym.
Język litewski nie został językiem państwowym, gdyż w średniowieczu język zwykłych ludzi nie był szanowany na dworach władców europejskich. W Zachodniej Europie używano języka łacińskiego, na Rusi – wspomnianego już języka cerkiewnosłowiańskiego.
Później szlachta na Litwie mówiła po polsku. Ulegając wpływom polskiej kultury i języka, Litwa nigdy jednak nie zatraciła swojego narodowego charakteru.
Język litewski wydostał się na świat dopiero w czasach reformacji. Niestety w XVII w. po litewsku mówili już tylko chłopi pańszczyźniani.
Po nieudanym powstaniu listopadowym władze carskie zamknęły Uniwersytet Wileński, po powstaniu styczniowym wprowadzono zakaz druku czcionką łacińską.
Gdyby nie to, język litewski ujrzałby światło dzienne jeszcze w połowie XIX w. Już na początku XIX w. szlachta zaczęła pisać po litewsku, było to niespotykanym dotąd zjawiskiem.
Niestety „dzięki” władzom carskiej Rosji język i pismo odzyskały swoje prawa dopiero na początku XX w. Rozkwit języka litewskiego zaczął się po uzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1918 r.
Paradoks polega na tym, że choć jeszcze w XIV w. Litwini stworzyli jedno z największych państw w Europie, to słowo litewskie realne prawa uzyskało 600 lat później.
Źródła:
http://www.unesco.lt/kultura/pasaulio-paveldas/pasaulio-paveldas-lietuvoje
http://www.spaudos.lt/Istorija/SD_issamiau.html
Z. Zinkevičius, Bendrinės kalbos iškilimas, Mokslo ir enciklopedijų leidykla, Wilno
Zostaw komentarz