30 grudnia 1860 roku we wsi Kubilele w rejonie szakowskim urodził się litewski językoznawca i tłumacz, twórca współczesnego języka litewskiego prof. Jonas Jablonskis. Różnił się od innych językoznawców tym, że nie bujał w obłokach lingwistyki, a dbał o czystość języka, żeby był wolny od zapożyczeń, „bo ludzie tak mówią“.

W latach 1872-1881 Jonas Jablonskis uczył się w gimnazjum mariampolskim, w 1881-1885 oraz 1888 r. studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie moskiewskim. Jak większość litewskich inteligentów uważał się za Polaka. Pod wpływem narodowego ruchu odrodzeniowego „przebudziła się“ w nim (i nie tylko w nim) tożsamość Litwina. Zanim poszedł na studia, uczył się 7 różnych języków. Najwięcej o języku litewskim dowiedział się na Uniwersytecie moskiewskim. Wykładał tam m.in. wybitny językoznawca prof. F. Fortunatow.

Po studiach uczył łaciny i greki w gimnazjach na Łotwie, w Estonii i w Rosji. Na Litwę wrócił po rewolucji październikowej (po 1917 r.). W 1922 roku został mianowany na profesora Uniwersytetu kowieńskiego. Był bardzo surowym wykładowcą, nie przygotowany student nie miał szans „się prześlizgnąć“. Publikował artykuły na temat języka litewskiego w gazetach „Aušra”, „Varpas”, „Lietuvos žinios” oraz „Vairas”.

Największa jego zasługa - to normalizacja literackiego języka litewskiego. Przyczynił się do powstawania języka literackiego, poprawiał język w różnych drukach, pisał podręczniki i gramatyki.

W 1901 r. pod pseudonimem wydał gramatykę języka litewskiego, gdzie ostatecznie „zatwierdził” normy językowe na podstawie dialektu auksztockiego, gwary kowieńskiej. W 1919 r. znowu pod pseudonimem wydał kolejną gramatykę języka litewskiego, jeden z najlepszych i najbardziej obszernych podręczników dla studentów i nauczycieli. Ministerstwo Oświaty zatwierdziło pisownię właśnie na podstawie tej gramatyki. Stworzył terminologię i pojęcia językowe, jest on również autorem wielu neologizmów.

Dla nauki i praktyki języka litewskiego ogromne znaczenie mają jego prace o składni litewskiej. W 1911 r. powstała praca zbiorowa „Lietuvių kalbos sintaksė“ (Składnia języka litewskiego). Pomagali mu J. Balčikonis, K. Būga, J. Šlapelis.

Jonas Jablonskis dbał o czystość języka, ale nie popadał w paranoję, jak niektórzy, zważał na to, co już funkcjonuje w języku jako norma. Sam stworzył wiele nowych słów, dzisiaj nawet się nie zastanawiamy skąd one się wzięły, np. degtukas (zapałka), deguonis (tlen), įspūdis (wrażenie), kaina (cena), pažanga (postęp), pieštukas (ołówek), teismas (sąd), vadovėlis (podręcznik), vaizduotė (wyobraźnia), praeitis (przeszłość), pirmadienis-sekmadienis (poniedziałek-piątek) itd.

Zasłużył się również dla litewskiej dialektologii. Nie zostawił co prawda obszernych opracowań, ale zbierał po wsiach teksty ludowe, umiał podchwytliwymi pytaniami uzyskać interesującą go odpowiedź.

Nie uważał się za naukowca, lecz jego wkład w normalizację, czystość i rozwój języka litewskiego są bezcenne. Litewski językoznawca J. Balčikonis powiedział, że dopóki język żyje i rozbrzmiewa wśród innych języków świata, dopóty rozsławia on jego imię. Gwarę ludową przekształcił on w doskonały język.

Zmarł 23 lutego 1930 r. w Kownie.

Źródło:

http://lietuviukalbairliteratura.lt/jonas-jablonskis/

Obrazek: wikipedia.org