W latach 1883-1886 w Małej Litwie wydawano gazetę „Aušra“ (Jutrzenka). Był to pierwszy profesjonalny społeczno-polityczny i literacki miesięcznik.

W przedmowie pierwszego numeru gazety powołano się na powiedzenie Rzymian: „Homines historiarum ignari semper sunt pueri“ – „Ludzie, nie znający historii zawsze pozostają dziećmi”. Tym powiedzeniem gazeta kierowała się cały czas. Głosiła ona idee oraz wartości epoki odrodzenia narodowego, rozwijała świadomość narodową, pamięć historyczną, wzywała do walki z ciemiężcą.

Od pierwszych numerów „Aušra“ walczyła z polityką asymilacji, żądała praw dla istnienia języka litewskiego równych z prawami do egzystencji innych języków. Pracownicy „Aušry“ bardzo dbali o czystość i poprawność ojczystego języka litewskiego, który w ich oczach był najpiękniejszy i najlepszy. Pisano nawet o tym, że jest to najstarszy język świata, nawet Adam i Ewa w raju rozmawiali po litewsku.

Na łamach gazety drukowano dzieła literatury pięknej, prace krytyków literackich. „Aušra“ odegrała bardzo ważną rolę w historii narodu litewskiego, kultury, literatury, dziennikarstwa.

Z czasopismem współpracowało około 70 autorów (inteligentów pochodzących ze wsi, studentów, gimnazistów, księży, seminarzystów, lekarzy, inżynier, pracownik administracji), nakład dochodził do 1000 egzemplarzy. W pewnym momencie „Aušra“ miała nawet 300 prenumeratorów.

W latach 1889-1906 wydawano gazetę „Varpas” (Dzwon). Tak jak „Aušra“ wychodziła ona w Małej Litwie. Inicjatorami gazety „Varpas” byli członkowie założonego w 1888 r. w Warszawie Towarzystwa Litewskiego „Lietuva”.

Mieli oni za cel rozwój oświaty poprzez wydawanie książek i czasopism. Założyli drukarnię, która wydawała gazetę „Varpas” przeznaczoną głównie dla inteligentów, miesięcznik „Ūkininkas“ dla rolników oraz gazetę informacyjną „Naujienos“.

„Varpas” była kontynuatorem „Aušry“, na jego łamach od początku pracowali najważniejsi współpracownicy „Aušry“. Przez pewien czas z czasopismem współpracowali księża oraz klerycy seminarium duchownego w Sejnach. Oni m.in. byli też prenumeratorami czasopisma.

Do spraw poprawności językowej „Varpas” podchodziła w sposób bardziej realistyczny niż „Aušra“. Nie goniła za abstrakcyjnymi ideami lub romantycznymi pomysłami, starała się patrzeć na język trzeźwo, pracowała nad poprawnością języka litewskiego. Publikowała artykuły na temat praktycznych kwestii językowych (akcentologia, ortografia).5

W pierwszym numerze gazety pisano: „Nauczyć Litwinów myśleć po litewsku, poruszyć ich i zachęcić do pracy, nauczyć postępować tak jak przystało na Litwinów, wskazać drogi, którymi chodząc mogliby powiedzieć: jesteśmy Litwinami!” (moje tłumaczenie).

Gazeta „Varpas” krytykowała politykę Rosji wobec Litwy, otwarcie pisała o krzywdach wyrządzanych Litwinom przez władze carskie, potępiała politykę ucisku i rusyfikacji.

Na łamach gazety swoje pierwsze kroki stawiali pisarze: A. Kriščiukaitis-Aišbė, G. Petkevičaitė-Bitė, L. Didžiulienė, J. Mačys-Kėkštas, P. Vaičaitis, J. Biliūnas, G. Landsbergis-Žemkalnis oraz inni.

Największą zasługą gazety „Varpas” było jednak to, że połączyła ona odrodzenie narodowe Litwy z liberalnym ruchem Europy Zachodniej, tchnęła wojowniczego ducha w odrodzenie narodowe.

Gazeta „Varpas” była nieodłączną częścią życia i twórczości V. Kudirki – lekarza, dziennikarza, poety, muzyka, kompozytora, działacza odrodzenia narodowego Litwy. V. Kudirka w 1898 r. w numerze 6 opublikował tekst „Tautiška giesmė”, który później stał się hymnem Litwy. „Varpas” był dzieckiem, pasją i nadzieją V. Kudirki.

Źródła:

http://WWW.epaveldas.lt

Z. Zinkevičius, Bendrinės kalbos iškilimas, Mokslo ir enciklopedijų leidykla, Wilno, 1992

http://lt.wikipedia.org/wiki/Aušra_(laikraštis)

[http://lt.wikipedia.org/wiki/Varpas\_( laikraštis)](http://lt.wikipedia.org/wiki/Varpas_\( laikraštis))