Jak podaje Piotr Łossowski w swojej książce „Litwa”, koniec zakazu druku powitano na ogół z zadowoleniem, choć reakcje poszczególnych ugrupowań nie były jednakowe. Najbardziej powściągliwi okazali się socjaldemokraci. Wskazywali oni na zwycięstwo Litwinów, ale potępiali manifestacje dziękczynne niektórych działaczy. Podkreślali niewystarczającą rolę druków cenzurowanych i wzywali do dalszej walki. Pisano [...]
Niepodległa Litwa w okresie międzywojennym nie zapomniała o swoich bohaterach. Wszystkim knygnesziai wypłacano wówczas comiesięczne wynagrodzenie. Litwini w 1940 r. wznieśli w Ogrodzie Muzeum Wojny im. Witolda Wielkiego w Kownie pomnik ku czci bezimiennego bohatera narodowego – „Knygnešių sienelė” (Ściana knygnesziai). Na ścianie wyryte są nazwiska stu knygnesziai. Znajdziemy tam [...]
Nadrzędnym celem polityki carskiej Rosji była rusyfikacja Litwy i wprowadzenie prawosławia. Car i jego administracja przekonali się jednak, że walka z narodem litewskim nie ma sensu i nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Prasa i dzieła literackie, które docierały na Litwę z zagranicy tchnęły liberalizmem i rodzącą się w Europie Zachodniej demokracją. [...]
Litwini nie ograniczali się tylko do nielegalnego wydawania książek lub tajnego nauczania. Przez cały okres trwania zakazu druku czcionką łacińską były wysyłane do cara, carycy, ministra spraw wewnętrznych oraz innych przedstawicieli władzy rosyjskiej pisma z prośbą o zniesienie represyjnych przepisów. Choć prośby te były redagowane z należytym szacunkiem jednak stawiały [...]
O tych, którzy nieraz stawiali swoje życie na szali, żeby przenieść zabronioną prasę i książki można opowiedzieć nie jedną ciekawą historię. Nie raz pisało o tym czasopismo „Aušra“ z Puńska. Wydawnictwo „Aušra“ wydaje serię „Terra Jatwezenorum” (jest to kronika dziedzictwa historycznego). W 2011 r. w kronice tej wydrukowano wspomnienia bliskich [...]
Nie do przecenienia jest wkład tych, którzy ryzykując swoje życie przenosili książki przez granicę – knygnesziai. Została udokumentowana działalność 30 stowarzyszeń zrzeszających knygnesziai. Stowarzyszenie „Garšvis” działało w latach 1885-1895. Na terytorium, które stowarzyszenie obejmowało swoim zasięgiem mieszkali ludzie oczytani, świadomi swojej tożsamości narodowej. O skali działalności świadczy również fakt, że [...]
„Tėvynės Sargas“ (Stróż Ojczyzny) – katolicki miesięcznik, wychodził w Tylży tak jak reszta wspomnianych wcześniej czasopism w latach 1896-1904. Założycielem i redaktorem był ksiądz i pisarz J. Tumas-Vaižgantas. On pisał: Bogu służyliśmy poprzez ojczyznę. Wartościami czasopisma były język, wychowanie w uczciwości, katolicyzm. W tym okresie niepodległość wyrażał język, wiara, zwyczaje, [...]
Tym pseudonimem posługiwały się siostry Sofija Ivanauskaitė-Pšibiliauskienė (ur. w 1867 roku) oraz młodsza o cztery lata Marija Ivanauskaitė-Lastauskienė. Ich ojcem był Nikodemas Erazmas Ivanauskas (Iwanowski), człowiek o interesującym życiorysie, zdolny malarz. Korespondował on m.in. z Elizą Orzeszkową, Marią Konopnicką, pisał wiersze, które publikowano w gazetach. Artysta o wrażliwej duszy, który [...]
W latach 1883-1886 w Małej Litwie wydawano gazetę „Aušra“ (Jutrzenka). Był to pierwszy profesjonalny społeczno-polityczny i literacki miesięcznik. W przedmowie pierwszego numeru gazety powołano się na powiedzenie Rzymian: „Homines historiarum ignari semper sunt pueri“ – „Ludzie, nie znający historii zawsze pozostają dziećmi”. Tym powiedzeniem gazeta kierowała się cały czas. Głosiła [...]
Obrazek: wikimedia.commons Niezwykle interesująca osobowość odważnej kobiety, szczególnie w świetle niedawno ujawnionych danych. Kto wie, może trzeba będzie zmienić podręczniki literatury litewskiej :) 4 czerwca 1845 roku w rodzinie szlachty zaściankowej urodziła się przyszła pisarka Julija Beniuševičiūtė, pseudonim Žemaitė. Dla ludzi jej pokolenia ogromne znaczenia miało powstanie styczniowe. W swojej autobiografii [...]
Przedstawiciele inteligencji przygotowywali litewskie wydawnictwa, które były wydawane w Małej Litwie (tzw. Litwa pruska). Książki drukowano w drukarniach Tylży, Bagnety, Bitenai, należących do Otto Mauderode, Johana Schoenke, Johana Reylendera, Martynasa Jankusa, Karla Albregsa i Co, Juliusza Sieberta, Ensa Jogamasta. Drukarnie te zastąpiły zniszczone centrum wydawnicze w Wilnie. Knygnesziai przynosili książki, [...]
„Litwini jednak stanęli do walki, odrzucając wydawnictwa pisane alfabetem rosyjskim, mimo że były wydawane w języku litewskim. Litwie brak było świeckiej, postępowej inteligencji, która przewodziłaby walce; wyginęła w czasie powstania lub została zesłana na Sybir. Walkę o litewską czcionkę rozpoczęli księża katoliccy, wywodzący się z chłopstwa. Po nich walkę przejęła [...]
